Interview: “De invulling van je pensioen is van invloed op je gezondheid”

“De invulling van je pensioen is van invloed op je gezondheid”

“Je bent alleen succesvol in het verouderingsproces als je kunt denken, lopen en sociaal participeert”, aldus Andrea Maier, hoogleraar interne geneeskunde en gerontologie (wetenschap van het ouder worden) aan het VUmc.

In een interview met leefjepensioen.nl vertelde zij eerder waarom de één er wel in slaagt om gezond te blijven tijdens zijn of haar pensionering en de ander minder goed of niet. Het goede nieuws? Je hebt dat gedeeltelijk zelf in de hand!

Of je gezond blijft na je pensionering is namelijk afhankelijk van drie zaken: je geestelijke, lichamelijke en sociale fitheid.

Goede voorbereiding op pensionering belangrijk

Met pensioen gaan is een belangrijk life event, zoals Andrea Maier dit noemt. Het is een mijlpaal in het leven en net zo ingrijpend voor mensen als bijvoorbeeld voor het eerst naar school gaan of achttien worden. Een belangrijk verschil is echter dat we op pensionering veel minder goed inspelen en ons er minder goed op voorbereiden dan op deze andere gebeurtenissen.

“Als je kinderen hebt die voor het eerst naar school gaan, dan begeleid je je kind richting hun schooltijd. Maar op de pensionering zijn we nog niet ingespeeld. Werkgevers beginnen wel actiever te worden op dat punt, maar er zijn nog steeds erg weinig specifieke programma’s die mensen naar hun pensioen begeleiden.”

Volgens Maier is dat gek. Een groot deel van ons leven zijn we aan het werk en zijn we bezig met onze professionele carrière. Als dit ineens wegvalt dan verandert je dagelijkse structuur drastisch en moeten we ons leven opeens opnieuw invullen. Daar moet je zelf – of met een beetje hulp – mee aan de slag.

De succesfactoren voor ons verouderingsproces

Volgens Maier is de manier waarop je de periode na je pensioen invult medebepalend voor hoe gezond je blijft. “Je bent alleen succesvol in het verouderingsproces als je kunt denken, lopen en sociaal participeert”, vertelt Maier. “Die drie zaken beïnvloeden elkaar ook.

Als één van de drie bijvoorbeeld wegvalt, dan ontstaat er een glijvlucht naar de afhankelijkheid.” Volgens Maier moet je de drie zien als de punten van een driehoek. En een driehoek zou simpelweg geen driehoek meer zijn als één van die hoeken zou wegvallen.

Bijvoorbeeld als iemand zijn of haar heup breekt, dan kun je tijdelijk niet meer lopen, één van de drie pijlers. Hierdoor neemt je afhankelijkheid toe en zal je ook minder makkelijk participeren op sociaal gebied. Dit heeft uiteindelijke ook een negatieve uitwerking op de geest.

De verschillende levensstijlen na het pensioen

Uit onderzoek blijkt dat mensen na hun pensionering verschillende wegen kunnen inslaan op het gebied van leefstijl: de één verandert niets, de ander gaat gezonder leven, terwijl weer een ander de touwtjes laat vieren. Veel mensen gaan na hun pensionering meer alcohol drinken en minder bewegen. Deze leefstijl leidt echter vaker tot ziektes.

De pensionering kan daarnaast ook juist een kans zijn om de leefstijl in positieve zin aan te passen. Tijdens het werkende leven is het soms namelijk lastig om de leefstijl drastisch om te gooien door allerlei verplichtingen en gewoonten.

Risicogroepen

De groep waar deze veranderingen, volgens Maier, het vaakst tot ziektes leidt, zijn mensen die uitvoerend werk hebben gedaan tijdens hun loopbaan. Een voorbeeld zijn bouwvakkers: “Hun werk vraagt veel lichamelijke activiteit en hun eetgedrag is vaker ongezond. Daarbij wordt ook vaak gerookt en alcohol gedronken.

Als zij stoppen met werken moet het leven opnieuw worden ingericht, dat kan een opgave zijn.” Er moet geprobeerd worden om te voorkomen dat het gewicht door te weinig beweging te veel toeneemt, anders neemt de kans op ziektes toe. Dit is een makkelijk voorbeeld, maar illustreert het probleem.

In sommige gevallen kun je een ongezonde leefstijl opvangen tijdens je werkende leven, maar wordt deze problematisch als je werkende leven ophoud en je ineens veel minder beweegt.

Mensen zijn de minst actieve diersoort

Het is niet vreemd dat veel mensen, zowel voor als na de pensionering vallen voor een ongezonde leefstijl. Het ongezonde leven is vaak verleidelijk: makkelijk en voordelig. Maier verklaart: “Mensen zijn de minst actieve diersoort.

Als we honger hebben, dan gaan we gewoon naar de supermarkt. We hoeven niet meer te jagen. Als de bushalte te ver van ons huis is dan klagen we. Terwijl we ook de fiets zouden kunnen nemen. En een winkelcentrum heeft niet voor niets roltrappen. Anders zouden we niet eens naar de eerste verdieping gaan. Zelfs het personeel in het ziekenhuis neemt de lift in plaats van de trap.

Daarnaast wordt onze sociale samenhang steeds minder. We hoeven voor sociaal contact de deur niet meer uit, maar kunnen alles vanachter onze computer regelen. Kortom: we hebben een hele ongezonde leefstijl en die betalen wij met veel leeftijd gerelateerde ziektes.” Op deze manier ondermijnen we dus steeds het motto van Maier: “lopen, denken en sociale participatie”.

6 Tips voor levensverjonging

Een goede en gezonde leefstijl kan volgens Maier je levensduur verlengen. Als je als zestigjarige al geruime tijd veel groenten en fruit eet, niet rookt, voldoende beweegt en matigt met alcohol dan is dat volgens Maier vergelijkbaar met een levensverjonging van maar liefst veertien jaar! Een voorwaarde is wel dat je hier al vroeg mee bent gestart en het tenminste tien jaar volhoudt. Voor Leef je pensioen zette Maier een aantal tips voor een gezonde leefstijl op een rij:

1. Beweeg tenminste dertig minuten matig intensief per dag! “In Nederland is de norm dat je vijf dagen van de week dertig minuten per dag matig intensief moet bewegen.” Dat betekent stevig doorwandelen, traplopen of fietsen zodat je hartslag en ademhaling hoger wordt.

   Als je met pensioen gaat, is het slim om je af te vragen: voldoe ik aan deze norm? Als we hier serieus naar kijken dan voldoen maar weinig mensen aan de regel volgens Maier en dat is slecht voor onze gezondheid. Hier valt echter gemakkelijk iets aan te veranderen: zoek uitdagingen in je dagelijks leven. Neem eens de trap in plaats van de lift en pak wat vaker de fiets in plaats van de bus.

   Om in de gaten te houden of je wel genoeg beweegt kan een stappenteller een goede oplossing bieden. Dit apparaatje telt het aantal stappen dat je maakt op een dag. Op die manier wordt je geconfronteerd met je (in)activiteit.

2. Houd je voeding in de gaten! “Net zoals dat er richtlijnen zijn voor je beweging, zijn er richtlijnen voor gezonde voeding. Vraag jezelf af of je bent aangekomen de afgelopen jaren en of je daar wat aan moet doen. Zo ja, dan kan je gaan sporten, maar kijk ook naar je voeding.”
3. Blijf maatschappelijk actief! “Het is goed om te bedenken hoe je actief blijft na je pensionering. Wat zou je willen doen en kan je daar voor je pensionering al meer starten.” Misschien sport je al, maar misschien ook niet. In dat geval zijn er voldoende sport- en hobbyclubs te vinden met een ruim aanbod. Je kan echter ook zelf gaan bewegen zonder je aan te sluiten bij een club. Wandelen en fietsen kan prima alleen. Maar als je op zoek bent naar contacten: je bent niet de enige die ’s ochtends alleen zit. Zoek dus mensen op met dezelfde interesses en breng nieuwe vriendschappen op gang.”
4. Laat je ritme los, maar laat niet alles varen! “Als je stopt met werken, kun je je ritme loslaten. Mits je daar een ander ritme – dat afgestemd is op je nieuwe activiteiten – voor in de plaats brengt. Mensen hebben namelijk uiteindelijk toch structuur nodig.” Deze structuur kan bestaan uit dagelijks op hetzelfde tijdstip bewegen, vrijwilligerswerk doen, een bezoek brengen aan vrienden en familie of simpelweg een boodschap doen.
5. Maak afspraken met jezelf! “Het jammere aan dit verhaal is dat gedragsveranderingen heel moeilijk zijn. Er is altijd een smoes waarom je iets niet zou doen. Het werkt niet als je zegt: “het is wel leuk om na mijn pensionering wat vaker naar de sportschool te gaan”. Je moet echt duidelijke afspraken met jezelf maken. Dus maak je plannen concreet: “ik ga twee keer in de week naar de sportschool”. Als je meteen ook een abonnement afsluit of afspreekt om met iemand samen te gaan wordt de drempel groter om het niet te doen.
6. Zie je pensionering als een kans! “Je pensionering is een soort tweede jeugd. Waar je tijdens je eerste jeugd voor het eerst een meisje zoende, ga je nu andere nieuwe dingen ontdekken. Kijk dus actief hoe je deze volgende levensstap gaat invullen, maar zie het vooral als een kans. Het moet namelijk een cadeau zijn om in je tweede jeugd te zitten.

   Je kunt je talenten bijvoorbeeld gebruiken op maatschappelijk gebied.” Tijdens je pensionering kun je echt wat betekenen door je ervaring en contacten uit je werkende leven in te zetten. Hier hebben anderen profijt van, maar jij zelf ook, want als je actief blijft, dan heb je een grotere kans dat je nog heel wat jaren zonder ziektes voor de boeg hebt.

Vul je pensioen bewust in

“Dus iedereen moet zich eigenlijk afvragen: beweeg ik voldoende, eet ik gezond genoeg, wat is mijn maatschappelijke functie na mijn pensionering en hoe zit mijn sociale netwerk in elkaar? Al die dingen hangen namelijk samen met de drie punten van de driehoek: denken, lopen en participeren. Als je zorgt dat je op al die punten actief blijft, dan kun je leeftijd gerelateerde ziektes voorkomen of in ieder geval uitstellen”.