Je voorbereiden op je pensioen, waar begin je? Joan Joosten geeft als zelfstandige pensioentrainingen en weet als geen ander hoe je dit zou moeten aanpakken. In al zijn trainingen behandelt hij de ’theorie van de vijf zuilen’, de kapstok van zijn programma. De vijf zuilen staan voor de levensgebieden waar je aandacht aan moet besteden in je leven, zeker als je met pensioen gaat.
De theorie achter het model is dat je identiteit gebaseerd is op vijf levensgebieden: lichaam & geest, sociale relaties, materieel, arbeid & prestaties en waarden & inspiratie.
“Je moet aan alle vijf gebieden aandacht besteden, anders loopt het scheef.”
Deze vijf gebieden samen bepalen wie jij bent en wat je doet. Als je met pensioen gaat verandert er veel, zonder dat je je daar vooraf bewust van bent. Niet alleen je dagelijkse invulling en relaties veranderen als je niet meer werkt, maar bijvoorbeeld ook je maatschappelijke status.
De vijf zuilen uitgelegd
1. lichaam en geest
Het begint volgens Joan bij het lichaam en de geest. “Een belangrijk fundament dat mogelijkheden biedt, maar ook beperkingen geeft. Met name als je ouder wordt. Lichaam en geest bestaat uit een fysiek, mentaal, maar ook een sociaal component.”
2. Sociale relaties
Dan volgt de zuil van de sociale relaties. “Dan hebben we het over het netwerk, de contacten die je hebt. Denk aan je kinderen, je familie, vrienden, maar ook de buurt. Ook haal je veel contacten uit het werk.”
Joan ziet ook verschillen tussen mannen en vrouwen. “Bij mannen die met pensioen gaan zie je vaak een minder goed ontwikkeld netwerk. Vrouwen zijn veel beter in het onderhouden van sociale relaties, ook als ze werken. Het zijn de mensen op wie je kunt terugvallen.”
3. Materieel
De derde zuil staat voor het het materiële. Financiële zaken zoals AOW, pensioen, eigen spaargeld. Joan: “Het is belangrijk om stil te staan bij de vraag of je straks voldoende inkomen hebt om te doen wat je wilt doen.”
4. Arbeid en prestaties
Bij de vierde zuil – arbeid en prestaties – zegt Joan: “Als je met pensioen gaat, stop je niet met werken. Je stopt alleen met werken voor díe baas.”
Arbeid en prestaties bestaan dan ook niet alleen uit werk. “Je hebt ook nog je hobby’s en allerlei andere kwaliteiten die veel mogelijkheden bieden. Je kent vast dat verhaal van die vrouw die op haar 92ste nog voor de lol filosofie ging studeren. Een lichtend voorbeeld van iemand die op latere leeftijd nog aan de slag ging met arbeid en prestaties.”
5. Waarden en inspiratie
De laatste zuil is misschien wel de meest wezenlijke: waarden en inspiratie. “Wat is voor jou belangrijk in het leven? Wat drijft jou, waar ga je van glimlachen?”
Het maakt niet uit in welke levensfase je zit, deze zuil is van wezenlijk belang, zegt Joan. Je kunt er namelijk altijd op terugvallen. “Het is het vuurtje in jou, dat wat jou aan de gang houdt.”
Als je dingen kwijtraakt
Tijdens de trainingen gaat Joan in gesprek met deelnemers en nemen ze samen de zuilen door. Door deze uitgebreid in kaart te brengen, wordt vaak duidelijk waar nog winst te behalen is. Het doel is om met elkaar tot een betekenisvolle zingeving van het leven te komen.
Voor mensen die met pensioen gaan is dat des te belangrijker. “Bij het stoppen met betaald werk en het ouder worden is het evident dat je dingen kwijtraakt. Je kunt gezond zijn en toch opeens ziek worden. En als je ziek wordt, wordt die zuil van ‘lichaam en geest’ ineens heel bepalend. Je bent bijvoorbeeld niet meer in de gelegenheid om die hobby te doen waarvoor je een half uur moest fietsen. Dan moet er iets voor in de plaats komen. De uitdaging is om toch je zuilen op peil te houden.”
Eigen zuilen bewaken
Je eigen zuilen bewaken doe je door de balans te vinden, door uit andere zuilen te putten. Maar ook door, als je een partner hebt, je eigen zuilen te bewaken. Voor veel echtparen kan pensionering een ontwrichtend effect hebben. “Het is voor allebei een grote uitdaging. En je ziet dat het aantal scheidingen na pensionering stijgt.”
Een deelnemer noemde het pensioen van haar man eens haar ‘derde huwelijk’. Treffend, vindt Joan. Ieder huwelijk staat voor een levensfase: het daadwerkelijke huwelijk, het hebben van een gezin en het pensioen. En bij elk huwelijk moet je elkaar weer opnieuw vinden. Dat verdient aandacht.
“maak duidelijke afspraken”
Joans advies? “Maak duidelijke afspraken over je verwachtingen van de pensioenfase in je leven. Wat doe je samen en wat doe je alleen of met anderen?”
Partners, toch meestal nog de vrouw, klagen vaak over dat ze niet meer dingen voor hunzelf kunnen doen, zoals met vriendinnen afspreken. “Als jij dat belangrijk vindt, dan moet je dat gewoon blijven doen. Je ‘derde huwelijk’ kan prettig en zinvol zijn als je samen bewaakt voor wat voor beiden belangrijk is.”
Evenwicht
Als pensionado krijg je bovendien vroeg of laat te maken met beperkingen. Dat zal andere onderdelen in je leven ook beïnvloeden. Hoe kom je dan als mens weer in balans? Het is dan de kunst om alle andere mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten, benadrukt Joan. Levenskunde, noemt hij dat. En dat kun je leren.
Pensioencursus
‘Dit had ik tien jaar eerder willen weten’, is een reactie die Joan geregeld hoort bij zijn pensioentrainingen. Ben je ook benieuwd wat voor pensioencursussen er zijn of deze iets voor jou kunnen betekenen? Je leest alle mogelijkheden op Jepensioeninzicht.nl.
