Voorbereiden op je pensioen, waar begin je? Joan Joosten (71) geeft pensioentrainingen voor onder andere Odyssee. Hij hanteert daarvoor de theorie van de vijf zuilen die je kunt gebruiken als handvatten. Voor je pensioen, maar eigenlijk voor alle fasen van je leven. “Je moet aan alle vijf aandacht besteden, anders loopt het scheef.“
Het model gaat er vanuit dat je identiteit is gebaseerd op vijf levensgebieden: lichaam & geest, sociale relaties, materieel, arbeid & prestaties en waarden & inspiratie. Deze gebieden bepalen samen wat jij als mens bent en doet. Als je met pensioen gaat verandert er veel. Je identiteit, maar ook je maatschappelijke status verandert als je niet meer werkzaam bent.
‘Dit had ik tien jaar eerder willen weten’, is een reactie die Joan geregeld hoort bij zijn pensioentrainingen. Hij begeleidt mensen die bijna met pensioen gaan, samen met hun partners. “Want die gaan ook met pensioen, zeggen we altijd.”
1. lichaam en geest
Het begint volgens Joan bij het lichaam en de geest. “Dat is een belangrijk fundament. Dat biedt mogelijkheden, maar ook beperkingen. Het bestaat uit een fysiek, mentaal, maar ook een sociaal component.”
2. Sociale relaties
Dan volgt de zuil van de sociale relaties. “Dan hebben we het over het netwerk, de contacten die je hebt. Denk aan je kinderen, je familie, vrienden, maar ook de buurt. En je haalt ook veel contacten uit het werk.” Joan ziet ook verschillen tussen mannen en vrouwen. “Bij mannen die met pensioen gaan zie je vaak een slechter ontwikkeld netwerk. Vrouwen zijn veel beter in het onderhouden van sociale relaties, ook als ze werken. Het zijn de mensen op wie je kunt terugvallen.”
3. Materieel
De derde zuil is die van het materiële. Financiën met name, zaken als AOW, pensioen, eigen spaargeld. Joan: “Heb je voldoende inkomen om te doen wat je wilt doen?”
4. Arbeid en prestaties
Bij de vierde zuil, arbeid en prestaties, zegt Joan: “Als je met pensioen gaat, stop je niet met werken. Je stopt alleen met werken voor díe baas.” Arbeid en prestaties bestaan dan ook niet alleen uit werk. “Je hebt ook nog je hobby’s, en allerlei kwaliteiten die veel mogelijkheden bieden. Je kent vast dat verhaal van die vrouw die op haar 92ste nog voor de lol filosofie ging studeren. Een lichtend voorbeeld van iemand die op latere leeftijd nog aan de slag ging met arbeid en prestaties.”
5. Waarden en inspiratie
De laatste zuil is misschien wel de meest wezenlijke: waarden en inspiratie. “Wat is voor jou belangrijk in het leven? Wat drijft jou, waar ga je van glimlachen?” Het maakt niet uit in welke levensfase je zit, deze zuil is van wezenlijk belang, zegt Joan. Je kunt er namelijk altijd op terugvallen. “Het is het vuurtje in jou, dat wat jou aan de gang houdt.”
Dingen kwijtraken
Joan gebruikt de theorie als een kapstok voor zijn trainingen. Hij gaat in gesprek met de deelnemers en laat hen aandacht besteden aan elke zuil. Door ze in kaart te brengen, wordt vaak duidelijk waar nog winst te behalen is. Samen komen ze dan tot betekenisvolle zingeving van het leven.
Voor mensen die met pensioen gaan is dat des te belangrijker. “Met stoppen met betaald werk en ouder worden is het evident dat je dingen kwijtraakt. Je kunt gezond zijn en nog opeens ziek worden. En als je ziek wordt, wordt die zuil ineens heel bepalend. Je kunt bijvoorbeeld niet meer die hobby doen. Dan komt de uitdaging om toch je zuilen op peil te houden.”
Eigen zuilen bewaken
Dat kun je doen door de balans te vinden, door uit andere zuilen te putten. Maar ook door, als je een partner hebt, je eigen zuilen te bewaken. Voor veel echtparen kan het pensioen namelijk een ontwrichtend effect hebben. “Het is voor allebei een grote uitdaging. En je ziet dat het aantal scheidingen na het pensioen stijgt.”
Een deelnemer noemde het pensioen van haar man eens haar ‘derde huwelijk’. Treffend, vindt Joan. Ieder huwelijk staat voor een levensfase: het daadwerkelijke huwelijk, het hebben van een gezin en het pensioen. En bij elk huwelijk moet je elkaar weer opnieuw vinden. Dat verdient aandacht.
Advies: “maak duidelijke afspraken”
Joans advies? “Maak duidelijke afspraken over je verwachtingen van de pensioenfase in je leven. Wat doe je samen en wat doe je alleen of met anderen?” Partners, toch meestal nog de vrouw, klagen vaak over dat ze niet meer dingen voor hunzelf kunnen doen, zoals met vriendinnen afspreken. “Als jij dat belangrijk vindt, dan moet je dat gewoon blijven doen. Je ‘derde huwelijk’ kan prettig en zinvol zijn als je samen bewaakt voor wat voor beiden belangrijk is.”
Evenwicht
Als pensionado krijg je bovendien vroeg of laat te maken met beperkingen. Dat zal andere onderdelen in je leven ook beïnvloeden. Hoe kom je dan als mens weer in balans? Het is dan de kunst om alle andere mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten, benadrukt Joan. Levenskunde, noemt hij dat. En dat kun je leren.
