De meeste grote gebeurtenissen in ons leven, zoals trouwen en kinderen krijgen, gaan gepaard met een proces waarin je opnieuw je balans moet vinden. De pensioentijd is daar geen uitzondering op. Sterker nog, door sommigen wordt de pensioentijd gezien als de laatste grote verandering in het leven van de mens. In dit artikel vertellen we jou door welke zes psychologische fases je gaat als je met pensioen gaat en hoe jij je hier op kunt voorbereiden.
De transities in het leven
Ons leven is een aaneenschakeling van kleine en grote gebeurtenissen. De ene heeft meer impact op ons dan de ander. Sommige van deze grote gebeurtenissen worden ook wel een transitie genoemd, omdat hun impact zo groot is dat het de overgang naar een volgende levensfase markeert. De eerste grote transitie in ons leven vindt plaats als we ons veilige thuis verlaten om voor het eerst te gaan studeren. Een latere transitie vindt plaats op het moment dat we beginnen met werken en ook het stoppen met werken wordt gezien als transitie. Die overgang kan opgedeeld worden in zes fases.
1. Voorbereiding
Tijdens je werkende leven kan het pensioen het paradijs in de verte zijn, maar ook een grote nachtmerrie. De houding van werknemers is namelijk erg divers. De ene moet niet denken aan stoppen met werken, terwijl de ander er juist naar verlangt. Dat neemt niet weg dat de pensioentijd voor beide groepen een punt aan de horizon is. Wat daarbij opvalt is dat veel mensen zo gefocust zijn op het doel (het pensioen) dat ze vergeten wat ze eigenlijk willen doen op het moment dat ze dit doel hebben behaald.
Het werkende leven is voor hen een soort hardloopwedstrijd en het pensioen de finish. Het rennen – de hypotheek betalen, de kinderen laten studeren en onderweg plezier hebben – vergt alle aandacht waardoor er niet nagedacht wordt over het moment na de finish.
Daardoor is de invulling van het pensioen voor veel mensen vaag. Soms zijn er wel ideeën over een reis of andere droom, maar echt concreet zijn die plannen niet. Daarom is het verstandig om al voordat je afscheid neemt van je werk na te denken over wat je wilt doen als het zover is.
Want wat betekent met pensioen gaan? Wat wil je doen als het pensioen op je deur klopt? En wat kun je doen? Zo sta je niet uit te puffen na de finish van je hardloopwedstrijd zonder dat je weet hoe je weer thuiskomt. In het artikel “Binnenkort met pensioen? Vermijd deze valkuilen” zetten we uiteen welke stappen je moet ondernemen om goed voorbereid te zijn op je pensioen.
2. De grote dag
Veruit de kortste fase van het pensioen is de dag waarop je daadwerkelijk afscheid neemt van je werk. Dat betekent echter niet dat deze fase minder belangrijk is dan andere fases. Integendeel zelfs. Uit onderzoek blijkt dat mensen die op een positieve manier afscheid nemen van hun collega’s hun pensionering ook positiever beoordelen. Men verwacht dat dit te maken heeft met het feit dat er tijdens afscheidsfeestjes vaak blijk van waardering wordt uitgesproken richting de gepensioneerde.
De lof voor dat wat de persoon heeft gedaan tijdens zijn of haar werkende leven, zou vertrouwen geven dat hij of zij de volgende fase ook goed zal doorstaan. Hij heeft het werkende leven tenslotte toch ook tot een succes gemaakt? Het positieve gevoel van het afscheid, wordt dus meegenomen naar de volgende levensfase.
3. Wittebroodsweken
Het is niet zonder reden dat het pensioen door sommigen “de langste vakantie van je leven” wordt genoemd. Tijdens de wittebroodsweken van je pensioen voel je plotseling dat je alles kunt doen wat je altijd al wilde doen. Of dat nou het oppakken van een oude hobby is, het maken van een mooie reis of regelmatiger afspreken met vrienden. De lengte van deze fase verschilt vaak per gepensioneerde. Het is afhankelijk van hoe lang de fase nieuw blijft aanvoelen voor de gepensioneerde.
4. Desillusie: is dit alles?
Als je de dromen hebt verwezenlijkt waar je al je hele werkende leven van droomt en de nieuwigheid van je pensioen af is, dan is de kans groot dat je op een gegeven moment denkt “is dit alles?”. Het lijkt dan alsof de routine van het werken is vervangen door de routine van je dagelijks leven. Dat is toch net wat anders dan die eindeloze vakantie die je had verwacht. Na eindeloos te hebben uitgekeken naar de stip aan de horizon, blijkt het pensioen toch wat anders te voelen. Het is niet vreemd om in deze fase gevoelens als verveling, neerslachtigheid, teleurstelling, nutteloosheid of desillusie te ervaren.
5. Heroriëntatie: nieuwe identiteit vormen
Hoewel de teleurstelling en desillusie een flinke tegenvaller kan zijn- dat had je tenslotte niet van je pensioen verwacht – duurt de vorige fase niet eindeloos. De negatieve emoties hangen deels samen met de vraag wie je bent nu je niet meer werkt. Tijdens je werkende leven was je identiteit heel duidelijk. Als jij je voorstelde in een groep dan deed je dat waarschijnlijk aan de hand van je naam en je beroep, maar wat zeg je nu? Vervang je je beroep door het woordje pensionado? Zet je het woordje voormalig voor het werk dat je altijd deed? Of is er iets anders wat je identiteit bepaalt als je stopt met werken? Andere bijbehorende vragen zijn: “wat is mijn doel op dit moment?” en “ben ik als gepensioneerde nog steeds nuttig?”.
Hoewel je tijdens wittebroodsweken leuke dingen hebt gedaan, dingen die je voor je pensioen misschien niet kon doen of niet deed, heb je niet echt een nieuwe duurzame identiteit gecreëerd. Het gevoel uit de vierde fase moet dus motiveren om over te gaan tot zelfonderzoek. Dat is het beginpunt als je een nieuwe identiteit wilt vormen.
Het is belangrijk tijd in deze fase te investeren. Er zijn namelijk veel gepensioneerden die nooit helemaal ontsnappen aan deze fase omdat ze geen bevredigend antwoord kunnen vinden op de bovengenoemde vragen. Als het je wel lukt, dan zal je na de teleurstelling bekend worden met het leven van de gepensioneerde en in staat zijn jezelf door het landschap van nieuwe mogelijkheden te sturen.
6. Nieuwe balans
Als het je lukt om je vernieuwde koers te vinden, zal je merken dat je een nieuwe balans binnen deze nieuwe levensfase hebt gevonden. Dat betekent vaak dat je concreet weet wat je wilt gaan doen met je dagen. Mogelijk resulteert dat in een dagelijks schema waarin activiteiten en tijd voor jezelf elkaar afwisselen. Het allerbelangrijkste is dat je een nieuw doel in je leven vindt.
Hoe heb jij dit proces ervaren? Praat mee op onze Facebookpagina.
