Waarom Irma Dakman (69) vanaf haar jeugd al geïntrigeerd is door de Siberische stad Irkoetsk, weet ze eigenlijk niet. Ze vermoedt dat onder andere de verhalen over de Goelag, de overheidsdienst die in de Sovjet-Unie verantwoordelijk was voor straf- en werkkampen, haar interesse in het gebied hebben opgewekt. Een aantal van die kampen was namelijk gevestigd in de omgeving van Irkoetsk.
“Ik denk dat het feit dat het altijd als een verschrikkelijk oord werd afgeschilderd mij fascineerde. Want ik dacht: er wonen daar ook mensen, dan kan het toch niet alleen maar verschrikkelijk zijn?” Toch kwam het er pas recentelijk van om de stad te bezoeken. Ze deed er een maand vrijwilligerswerk in het ecotoerisme en trof volgens haarzelf een “paradijs” aan.
Genieten van de natuur zonder deze te verstoren
“Ik wilde altijd al een keer naar Irkoetsk gaan”, begint Irma te vertellen. “Het leek mij een geweldig interessante stad. Daarom ben ik gaan kijken of er daar misschien werk of vrijwilligerswerk was wat ik kon doen, want dat is de manier waarop ik reis.”
“Ik vind het verschrikkelijk als je ergens bent, maar niets te doen hebt. Daarom nam ik vroeger ook altijd mijn werk mee op vakantie. Dan zette ik mijn typemachine op de laadvloer van ons busje en stuurde ik mijn teksten per post op. Later had ik een laptop en verstuurde ik de floppy’s in een sok zodat ze niet zouden beschadigen.”
“In mijn zoektocht naar vrijwilligerswerk in Irkoetsk kwam ik bij de The Great Baikal Trail terecht. Dat is een organisatie die aan ecotoerisme doet. Bij Irkoetsk is een heel prachtig natuurgebied met het grootste zoetwatermeer van de wereld. Eigenlijk meer een zoetwaterzee (het Baikalmeer), want het is zo groot als Nederland.”
“De natuur daar omheen is – in onze ogen – heel ongerept, maar naarmate de overbevolking en het toerisme toenemen wordt het natuurgebied bedreigd. Mensen hakken zich letterlijk een weg door het bos, laten vuil achter of jagen op de dieren. The Great Baikal Trail wil dat een halt toeroepen door ecotoerisme te faciliteren en natuureducatie te geven aan jong en oud. Zo kunnen toeristen en lokale mensen van de natuur genieten zonder het te verstoren.”
“Ik wilde graag in de winter die kant op. In die periode kon ik op het kantoor van The Great Baikal Trail komen werken om stukjes te vertalen en teksten te schrijven in het Engels”, vertelt Irma die tijdens haar werkende leven journaliste was en daarnaast een beetje Russisch kent. “Als je in de zomer vrijwilligerswerk bij The Great Baikal Trail gaat doen, dan kun je de bossen intrekken en bijvoorbeeld helpen met het aanleggen van paden (trails) en kampeerplaatsen.”
Toch heeft Irma niet alleen de binnenkant van het kantoor gezien. “In mijn derde week vroegen ze: ga je mee op kamp? Dat klinkt natuurlijk een beetje vreemd: op kamp in Siberië. Daar heb je tenslotte hele andere voorstellingen bij”, zegt Irma verwijzend naar de werkkampen uit de Goelag-periode. “Maar hierbij zouden we naar een ingesneeuwd dorpje gaan met een groep van acht. Ik dacht: ja, geweldig!”
In dat dorpje hebben we lesgegeven over het scheiden van afval op een schooltje, een babbeltje gemaakt met de mensen van het natuurreservaat en heel veel sneeuw geruimd om mensen te helpen. Iedereen zat helemaal ingesneeuwd.”
Vreemde ideeën over Irkoetsk
“Het was een geweldig leuke groep”, blikt Irma terug. “Iedereen kwam overal vandaan. Uit Moskou en Belarus bijvoorbeeld. Ik ben nog steeds heel blij met die contacten en ga denk ik zodra ik weer kan terug naar Siberië.
Ik zou bijvoorbeeld nog wel heel graag in de zomer naar ze toe willen. Ik heb genoten van de stilte daar. Het was een paradijs. Een zoet geheim. Je komt er niet op om er heen te gaan, maar als je er dan bent, dan denk je: wat heerlijk!”
“Ik had zelf allemaal hele vreemde ideeën over Irkoetsk”, vervolgt Irma lachend. “Ik dacht bijvoorbeeld dat het helemaal in het noorden van Siberië tegen de poolcirkel aan lag en had dus allemaal sneeuwbrillen gekocht en truien waarin ik er uitzag als een marsmannetje. Maar in werkelijkheid was Irkoetsk niet zo ver van Mongolië en was het er slechts 24 graden onder nul. Je kon er dus normale kleding aan.
Natuurlijk moest je wel een dikke jas aan en droeg ik twee broeken over elkaar, maar de malligheid heb ik in mijn koffer gelaten. Als je gaat sneeuwscheppen gooi je soms zelfs nog wat uit. Dan heb je het helemaal niet meer koud. En als je aan het einde van de dag thuiskomt dan zijn die huizen loeiheet, dus dan trek je al die kleren ook uit. A
ls je dan op een gegeven moment denkt: ik zou nog wel even naar de winkel willen om iets te halen, een pakje kaas ofzo, dan denk je aan al die kleren die je weer moet aantrekken en doe je het niet.”
Reizen om ‘ho’ te zeggen tegen de tijd
“Wanneer je in een ander land woont of werkt dan staat de tijd stil”, vervolgt Irma. “Je bent even weer als een klein kind voor wie alles nieuw is. De tijd duurt daardoor langer. Als je thuis bent dan is alles bekend. Zeker naarmate je ouder wordt.
Je hebt alles al een keer gezien en gedaan. En dus wordt alles vertrouwder en saaier. Daardoor herinner je bepaalde momenten van de dag niet meer omdat je ze routinematig doet. Je slaat ze over in je geheugen omdat je ze niet bewust deed.
Ik merk dat de jaren daardoor steeds sneller voorbij gaan. Dan denk je: is het alweer kerst? Het was gisteren ook nog kerst. Naar het buitenland gaan is voor mij een manier om even “ho” tegen de tijd te zeggen. Daar ben je je namelijk veel bewuster. Je hebt iedere minuut nodig om alles op te merken. Dus je leeft vier keer zo intens.”
“Ik snap het ook niet zo goed als mensen niets meer doen als ze ouder worden. Ik zie dat bij sommige leeftijdsgenoten al. Dan vraag ik weleens af: waarom deed je het vroeger dan wel? Als je op een gegeven moment tachtig bent dan komt het einde dichtbij.”
“Iedereen gaat een keer dood, maar als je tachtig bent dan nadert het echt. Dan kun je thuis gaan zitten, maar je kunt ook op reis gaan. Zoals mijn oom bijvoorbeeld. Die zat in een rolstoel en belde dan naar Schiphol dat hij de volgende dag naar Afrika wilde en dat deed hij dan. Het is zonde om de kostbare jaren die je nog hebt thuis als een kasplantje te gaan zitten afwachten.”
“Je moet niet gaan zitten wachten op het einde, maar doen wat je leuk vindt. Dat hoeft niet reizen te zijn, maar kan ook iets anders zijn. Maar wat het ook is je moet het nu doen en niet wachten tot morgen, want morgen kan het misschien niet meer. Wat heb je te verliezen? Is het erger als je onderweg overlijdt dan thuis?”
Kansen voor de avonturier op leeftijd
“Ik was de oudste van de groep bij The Great Baikal Trail”, aldus Irma, “maar er zijn voor mij mensen geweest die nog ouder waren. Zo is er een man die vorig jaar heeft geholpen met houthakken in de bossen en die was 75. En bij een vorig project waar ik vrijwilligerswerk heb gedaan, een weeshuis in Wit-Rusland voor door Tsjernobyl zeer gehandicapte kinderen, was ook een oude vrijwilliger.”
“Die was heel begaan met de kinderen en heeft daar een paar jaar gewoond en zelfs kinderen in huis genomen. Dat heeft ze tot in de tachtig gedaan. Wat dat betreft zijn er nog wel kansen voor de bejaarde avonturier, want via vrijwilligerswerk kom je nog eens ergens en doe je tegelijkertijd ook iets moois.”
“Ik vind dat leuker dan het opgelegde plezier tijdens een gewone vakantie. Ik wil gewoon ergens naartoe gaan waar je meevallers hebt en tegenvallers. Waar je leuke mensen hebt en minder leuke mensen. Het mag best mooi zijn, maar ook minder mooi.”
“Vrijwilligerswerk in het buitenland hoeft ook niet veel geld te kosten. Mijn reis naar Irkoetsk kostte vierhonderd euro en mijn hostelletje tachtig euro. Tachtig euro voor een maand. Niet tachtig euro per nacht.”
“Vroeger dacht ik dat ik tot mijn negentigste door zou werken, maar inmiddels ben ik blij met hoe het loopt. Dat ik vrijer ben dan vroeger.”
